Zeldzaam is de ziener van de toekomst. Toch belichaamt Morpheus die rol behendig. In de Matrix films, uitgehongerd naar verlossing, is hij de zwarte profeet van Zions zoektocht naar vrijheid. Een verdediger van het erfgoed van de mensheid. Een verstandige kapitein met het karakter van een boeddhistische monnik. Hij straalt verfijnde coolheid uit - grotendeels dankzij Laurence Fishburne's getextureerde vertolking van hem in de originele trilogie. Vernoemd naar de Griekse god van de dromen, is Morpheus de boodschapper van betere tijden, van een meer fantasierijke toekomst. Zonder hem lijkt ontsnappen uit de wereld van code en chaos van de Wachowskis hopeloos. De machines winnen uiteindelijk; de Matrix herschrijft zichzelf. Maar door de ogen van Morpheus is bevrijding mogelijk.
Yahya Abdul-Mateen II is de ideale acteur om de rol van Fishburne over te nemen in The Matrix Resurrections: Hij is een scènebreker met een ongekende gave om iets diep in de kijker los te maken. De 35-jarige, geboren in New Orleans, liet een carrière in de architectuur links liggen om voor Hollywood te gaan en studeerde af aan de Yale School of Drama. Sindsdien speelde hij een Bronx-gangster uit de jaren zeventig (The Get Down), de superschurk Black Manta (Aquaman), het geniale god-wezen Doctor Manhattan (Watchmen) - waarvoor hij in 2020 een Emmy won - en de zwarte revolutionair Bobby Seale (The Trial of the Chicago 7). Eerder dit jaar veranderde hij in Candyman voor de slasherremake van Nia DaCosta, een horrorfilm die ook een scherpzinnig sociaal commentaar is op de manier waarop culturele diefstal monsters van ons kan maken. Abdul-Mateen gaf elk van deze personages, waarvan vele al goed waren ingeburgerd in de popculturele canon, een diepgaande, betoverende diepte.
Maar het gaat nooit alleen om de rol, zegt Abdul-Mateen. Elke rol is een kans om een compromisloze visie te presenteren. Want geen enkele zwarte acteur is zijn personage alleen. Wanneer een acteur - vooral een zwarte - in staat is het soort menselijkheid te brengen in een rol die een deur opent naar de ziel, wordt het een poort naar iets nog meer buitengewoons. Het wordt een poort naar een toekomst voor Hollywood die zwarte verhalen en zwarte vertellers weerspiegelt zoals het hoort.
Uiteindelijk gaat het om een vooruitziende blik. De behoefte aan "beelden van morgen", zoals sciencefictionauteur Samuel Delany het in 1978 formuleerde, blijft van het grootste belang. Destijds riep Delany op tot een zwartere toekomst in fictie. Een zwartere toekomst. Eén zo'n beeld kwam 21 jaar later, met The Matrix. Nu, in Abdul-Mateen, hebben we een ander. Hij helpt een welvarend nieuw tijdperk voor zwarte acteurs in te luiden dat hen meer autonomie, macht en eigendom in Hollywood biedt. Als we praten - eerst via Zoom en dan, nadat de verbinding onvermijdelijk hapert, per telefoon - rijdt hij halverwege de middag door de straten van Londen op de achterbank van een taxi. Het is vroeg in de herfst. Hij is onderweg, haast zich van de ene plaats naar de andere. Maar hij wil graag praten. Hij maakt verbinding. Hij sluit aan. Yahya Abdul-Mateen II is klaar om de waarheid te vertellen, meer niet.
Yahya Abdul-Mateen II: Ik was misschien 14. Ik herinner me dat ik probeerde achterover te leunen en die beweging probeerde te doen waarbij ik kogels ontweek - ik probeerde honderd armen te kweken en zo snel en zo langzaam te bewegen dat ik in meerdere mensen veranderde.
Kogel tijd. Een van de coolste momenten in de film;
Voor mij ging het om wat er in mijn eigen verbeelding mogelijk was, de verschillende manieren waarop ik nu naar buiten kon gaan en vechten, de verschillende superkrachten die ik me kon voorstellen.
Neo kon dat natuurlijk alleen doen omdat hij zich in een virtuele wereld bevond - een "neurale interactieve simulatie", zoals Morpheus het zegt. Voelt de realiteit ooit onwerkelijk voor jou?
[Ja, man. We hebben net een pandemie achter de rug. Een van de dingen die de realiteit een beetje vreemd doet lijken - alsof er een verschuiving is in het universum - is verandering.
Wat is een voorbeeld?
Een daarvan is de manier waarop we ons verhouden tot technologie, de manier waarop we met andere mensen communiceren, het gevoel dat we op meerdere plaatsen tegelijk kunnen zijn. Het opende dit andere gesprek dat mensen hebben over wat echt is en wat niet, wat nodig is om de werkelijkheid te ervaren. Hoe meer we die gesprekken voeren, hoe vatbaarder we worden voor de mogelijkheid dat het allemaal een droom is of een simulatie of een alternatieve realiteit.
Denk je dat het mogelijk is om dingen zinvol te maken, een zinvol leven te leiden, als de wereld niet echt aanvoelt?
Absoluut. Het is niet alleen mogelijk maar ook belangrijk om in alles betekenis te vinden. Weet je, vaak is er iets voor nodig, een droomwereld of een ander soort ervaring, om je vooruit te helpen in je eigen quote-unquote "echte wereld". "Zolang de geest en het hart openstaan, zul je betekenis vinden in welke wereld je geest je ook laat zijn.
Klinkt alsof je ingewikkelde opvattingen hebt over technologie;
Ik ben een hypocriet. Ik hou ervan als het me helpt, en ik haat het als het me niet helpt. Sociale media, dat is een ultieme realiteit op zichzelf. Het is een echt universum. Mensen brengen er net zoveel tijd door - het is grappig dat ik "er" zeg, omdat het een echte locatie wordt - als in de echte wereld.
Is dat gezond?
Je moet die realiteit respecteren. Je wilt niet achterblijven, maar je wilt ook niet zo in beslag genomen worden door die andere wereld, door de wereld van de technologie, dat je in deze wereld stagneert. Veel dingen zijn nog steeds belangrijk in deze wereld - aanraking en relaties en echte gesprekken en ongemak. Technologie is ontworpen voor gemak. Het is ontworpen om dingen makkelijker te maken, om het leven wat comfortabeler te maken. Maar we hebben ongemak nodig. We hebben ongemak nodig om te groeien.
In zekere zin is dat de boodschap van de originele Matrix trilogie. De Wachowskis lieten ons een grotendeels niet-blanke wereld zien van mensen die, ondanks onderdrukking, vechten voor een betere toekomst. Mensen die niet gedefinieerd willen worden door hoe de status quo hen definieert. Wat is jouw interpretatie van de toekomst die zij voor ogen hadden?
Ik begrijp die allegorieën wel. Voor mezelf zag ik boodschappen over mensen uit de arbeidersklasse. Ik zag boodschappen over mensen die geen gebruik maken van de autonomie die ze eigenlijk in het leven hebben. Mensen die onbewust vastzitten aan de lopende band, wier leven voor hen wordt geleefd in plaats van echt vrij te zijn.
Je hebt het over autonomie. Wat betekent dat woord voor jou, als zwarte artiest?
Het betekent dat het hele idee van crossover het raam uitgaat. Er is een idee - en dat wordt niet door iedereen aanvaard - dat je, om echt succesvol te zijn in Hollywood, een niet-zwarte markt moet paaien. Als je dat doet, compromitteer je bepaalde culturele gebruiken en overtuigingen. Je compromitteert een deel van jezelf. Wanneer de artiest volledig autonoom is - wanneer de zwarte artiest autonoom is - dan is de zwarte artiest vrij van die behoefte aan acceptatie, en wat wij te bieden hebben, wat wij wensen, wie wij cultureel zijn, de manier waarop wij spreken, de muziek waar wij naar luisteren, de manier waarop wij ons kleden, onze kleding, onze stijl, de verhalen die wij besluiten te vertellen op de manier waarop wij besluiten ze te vertellen - die zijn automatisch de norm. Ze worden automatisch geaccepteerd. Het gaat alleen om kwaliteit. Het gaat niet om het vinden van een groot publiek. Het gaat er niet om mensen op hun gemak te stellen. Het gaat niet om in een hokje zitten. Het gaat niet om conformiteit. Zo ziet autonomie eruit.
Is dat het uiteindelijke doel voor jou?
Vanaf het begin van mijn carrière heb ik me gericht op vrijheid - vrijheid van meningsuiting en artistieke vrijheid. Daar is moed voor nodig. Er is een rebelse geest voor nodig. Het vergt enige standvastigheid, maar het vergt ook de steun van mensen om je heen om die visie te handhaven en erop te vertrouwen.
Je grootste rollen waren allemaal in het genre - Black Manta, Doctor Manhattan, Candyman. Dit zijn personages die we kennen, met een geschiedenis en achtergrond. Hoe heb je ze je eigen kunnen maken?
Je moet je op een zinvolle manier tot het personage verhouden. Je moet een reden hebben om ja te zeggen tegen die reis die dieper gaat dan de populariteit van het personage. Je kunt het niet alleen doen omdat het Morpheus is of omdat het Doctor Manhattan of Black Manta is. Dat brengt je niet ver genoeg. Je vindt je weg erin, en je maakt het je eigen door een perspectief te hebben.
Hoe meet je dan het succes van een rol?
Tegen de tijd dat ik iets zie of hoor, weet ik al wat ik van mijn werk vind. Dat is meer dan genoeg voor mij.
Voel je enige verantwoordelijkheid als zwarte acteur?
Mijn verantwoordelijkheid ligt bij mezelf. Een ding over waar ik nu ben is dat ik de vrijheid wil hebben om te doen wat ik wil doen, op de manier waarop ik het wil doen. Het is interessant, weet je, het idee van hoe Lana [Wachowski] werkt. Dat is echt de droom - om te kunnen werken zoals zij werkt.
Vertel me over het werken met Lana aan de nieuwe film;
Lana is geweldig. Ze is erg familiegericht. Dat woord heb ik waarschijnlijk het meest gehoord in de loop van de film.
Wat bedoelde ze daarmee?
Ze heeft het over de familie, inclusief de acteurs, inclusief de crew, iedereen vanaf het begin. Ze wilde er echt voor zorgen dat dit een familie-ervaring was. Ze heeft ook een sterk gevoel voor visie. Zij is de enige regisseur waarmee ik ooit heb gewerkt die de camera van de DP of van de cameraman pakt en zelf iets filmt. Ze was daar, bijna in de film. Ze zette echt haar spieren en zweet erin. En als je het hebt over iemand die gewoon superslim is. Om de wereld van The Matrix te kunnen creëren en dan 20 jaar later terug te komen en het relevant te maken voor haar persoonlijke verhaal en haar reis, en dat universeel te laten zijn, is iets wat ik waardeer. Voor mij lijkt het alsof ze haar kunst maakt voor één publiek, dat zijzelf is, en er dan op vertrouwt dat er vraag naar is.
Dat lijkt me de zuiverste vorm van creatieve expressie;
Ze is geen conformist. Vooral bij grote studiofilms wordt er vaak gevraagd om compromissen te sluiten. Maar haar aanpak was echt, echt inspirerend om te zien hoe een artiest zijn lot in eigen handen neemt, bij wijze van spreken.
Geloof jij dat wij de baas zijn over ons lot? In zekere zin doet de hele premisse van The Matrix anders vermoeden;
We moeten wel. Maar tegelijkertijd is het belangrijk te weten dat je niet alles onder controle hebt. Mijn leraar acteren, Evan Yionoulis, zei: "Hou stevig vast, laat lichtjes los. "Het is een evenwicht tussen controleren wat je kunt controleren en dan het universum zijn werk laten doen. Het vergt een beetje zelfreflectie en onderwijs en geloof in jezelf. Dat is een beetje waar ik nu ben - waarschijnlijk de teugels erg stevig vasthoudend. Niet echt vertrouwen in het "loslaten" gedeelte. [Maar ik denk dat dat jeugd en koppigheid is. Ik geloof dat ik op weg ben.
Een andere les uit de Matrix-franchise is dat alle werelden niet zo vastliggen als we denken. Hoe zou een meer perfecte wereld eruit kunnen zien voor zwarte acteurs?
De basis is gelegd. Het is jarenlang gelegd en nu wordt het financieel beloond. We moeten dat gewoon blijven doen. Die ruimtes blijven creëren. En dan zal het zich vertakken buiten het acteren, en zie je mogelijkheden in het schrijven en regisseren. Je zult het zien op de kledingafdeling, in de haar en make-up afdeling. Toegankelijkheid zal niet zo'n probleem zijn. Betrekkelijkheid bij grote projecten zal niet zo'n probleem zijn. We hebben meer mensen nodig die moedig blijven en voet bij stuk houden.
Wat ziet u als uw rol in deze transformatie?
Het draait allemaal om eerlijkheid. Daar ben ik nu echt op uit: eerlijke momenten creëren, eerlijke verhalen vertellen. Ik denk niet veel na over nalatenschap. Ik bedoel, ik wel. Zeker wel. Maar wat me naar een plek zal brengen waar ik tevreden ben met mijn nalatenschap - met wat mijn nalatenschap zegt - is als ik trouw blijf aan mezelf. Als ik werk met mensen met wie ik iets wil gaan drinken. Als ik verhalen vertel over mensen die op mij lijken, verhalen over mensen die misschien bij mij thuis kwamen toen ik opgroeide. Als ik mijn volledige zelf in mijn werk breng, dan denk ik dat mijn werk voor zichzelf zal spreken.
Je had het eerder over gratie. Denk je dat de manier waarop je je vak benadert een kwestie is van begrijpen waar je genade moet toelaten?
Je moet wel. Anders maak je jezelf gek. Een kunstenaar moet leren zowel brutaal als aardig te zijn. Het brutale is wat je 's nachts wakker houdt en wat je laat kennismaken met eerlijke zelfkritiek. Genade zal je vertellen, "Oké, je hebt het goed gedaan, het is tijd om te rusten. "Je hebt een beetje van beide nodig. En als je iets wilt doen dat de moeite waard is - als je echte menselijkheid in je werk wilt hebben - dan heb je genade nodig. Het zal niet altijd mijn verantwoordelijkheid zijn om iemand te spelen die aardig was en geweldige dingen deed in het leven. Soms moet je op het scherm dingen doen die je in je eigen leven niet zou doen. Om dat goed te doen, moet je een gevoel van gratie hebben voor dat personage, een begrip en een idee dat je hopelijk - als de pagina of het script die kant op leunt - niet alleen het pure kwaad speelt.
Heeft het spelen van Morpheus je iets onthuld over jezelf als acteur, of als zwarte man, dat je verraste?
Nee.
Waarom?
Ik wil je niet eens voor de gek houden. Het was een goede ervaring om dit personage te spelen en hem tot leven te wekken. Om de teugels in handen te nemen en in iets te stappen dat als iconisch wordt gezien. Maar wat betreft mijn identiteit als zwarte man, die is meestal geworteld in andere dingen. En dat was niet echt een van de manieren waarop ik geïnspireerd werd door dit project. Maar het was wel heel gaaf.
Styling door Jan-Michael Quammie. Styling assistentie door Kevin Lanoy. Verzorging door Giselle Ali met behulp van Pat McGrath. Kleding van Thom Browne (bovenste portret) en Vetements (close-up portret); laarzen van Alexander McQueen; zonnebril van Prada.
Dit artikel verschijnt in de december 2021
Laat ons weten wat u van dit artikel vindt. Stuur een brief naar de redactie op [email protected].
