Sciencefiction, in zijn meest perfecte vorm, werkt als een Möbiusstrip. Het bekritiseert het heden door te speculeren over de toekomst. Dan, jaren later, kijken vroege aanhangers terug en analyseren hun voorspellingen, goed wetende dat sciencefiction de blauwdruk heeft gelegd voor de wereld waarin zij leven. Utopisch of dystopisch, de toekomst vouwt altijd terug op zichzelf. Zelden krijgen de makers van sci-fi echter de kans om terug te keren naar de werelden die ze bouwden nadat de gebeurtenissen die ze voorzagen in gang zijn gezet. Hierin zijn Lana en Lilly Wachowski zo goed als uniek.
Toen The Matrix in 1999 uitkwam, was het een prachtig gerealiseerde cyberpunk fabel. Het nam de hoopvolle energie van de eerste internetjaren en voorzag wat er zou kunnen gebeuren als de afhankelijkheid van de mensheid van connectiviteit en denkende machines zou leiden tot haar bijna-ondergang. Het was een grimmige voorspelling, maar één in een lange rij sciencefictionverhalen die de nabije toekomst voorspelden. Brave New World voorspelde antidepressiva. Philip K. Dick waarschuwde lezers voor androïden, en nu sluipt de angst voor AI-opstanden omhoog als we dromen van elektrische schapen (of op zijn minst kijken naar een dansende robot van Boston Dynamics). Iedereen die bewakingstechnologie maakt kent vast en zeker het jaar 1984. Zouden virtuele en geaugmenteerde realiteiten zelfs bestaan zonder William Gibson's Neuromancer en de holodecks van de USS Enterprise?
Wat de Wachowski's voorspelden in The Matrix - een wereld waarin kunstmatige intelligentie mensen in batterijen verandert en een simulatie draait om ze volgzaam te houden - is niet helemaal uitgekomen, maar er zijn overal hints naar. Niemand leeft in een simulatie, maar Silicon Valley kan niet genoeg krijgen van de metaverse, die vaak slechts een paar klikken West voelt. Wetenschappers werken aan brein-computer-interfaces die over vele jaren virtuele ervaringen naar onze hersenen zouden kunnen sturen. AI genereert (waarschijnlijk) niet onze werkelijkheid, maar leeft wel in onze auto's, tv's en tandenborstels. Je hebt geen rode pil nodig om de echte wereld te ervaren, maar het samenzweringsbeladen, rechtse internet heeft "rode pil" overgenomen om te betekenen dat we wakker worden voor de vele manieren waarop het liberalisme Amerika vergiftigt. (Of zoiets.)
(Spoiler alert: Plotpunten voor The Matrix Resurrections volgen.)
Het is dit ongemakkelijke gevoel dat The Matrix Resurrections doordringt. Het is bijna alsof Lana Wachowski het ergste van haar eigen ideeën heeft zien ontstaan en aan de bel wil trekken. De film speelt zich af in San Francisco, zo'n 60 jaar na de gebeurtenissen in The Matrix Revolutions, de laatste in de oorspronkelijke trilogie. Neo (Keanu Reeves) en Trinity (Carrie-Anne Moss) zijn opnieuw opgenomen in de Matrix, gedupeerd om hun dagen als redders te vergeten. Thomas Anderson is nu een succesvolle videogameontwerper bij een studio genaamd Deus Ex Machina (LOL). Hij is verantwoordelijk voor de spellentrilogie The Matrix, die griezelig veel lijkt op de gebeurtenissen in de eerste drie films van de Wachowskis. Hij werkt nu aan een nieuw spel genaamd Binary - vermoedelijk een verwijzing naar coderingstaal, maar ook een niet subtiele knipoog naar rode pil vs. blauwe pil, echt vs. nep, vrije wil vs. lot, en, misschien, het feit dat geslacht geen van beide is.
Althans, dat doet hij tot hij naar het kantoor van zijn baas wordt geroepen (gespeeld door Jonathan Groff) en te horen krijgt dat Warner Bros., het moederbedrijf van zijn studio, een vervolg op de trilogie wil maken "hoe dan ook". "(Dit is vooral grappig omdat de Wachowskis jarenlang "nee" hebben gezegd tegen de echte Warner Bros. over het herhalen van de franchise).
Wat volgt is een metanarratief over zowel de impact van de Matrix games in de Matrix als de Matrix films in de wereld van de kijker. Wachowski wijdt een hele montage aan de boodschap van de oorspronkelijke trilogie - die ging over cryptofascisme! en transidentiteit! en kapitalisme! - en hoe het publiek een vervolg wil dat "fris" aanvoelt. "Spelontwerpers spreken zinnen als "reboots verkopen" en "we hebben een nieuwe bullet time nodig", terwijl Thomas Anderson worstelt om fictie van realiteit te scheiden.
Dit alles zou geestdodend kunnen zijn als het niet zo zelfbewust was, als het niet leek alsof Wachowski en haar medeschrijvers David Mitchell en Aleksandar Hemon niet bezig waren met het slimste stukje trollen in de filmwereld, waarbij ze elke kritiek die op de franchise is of kan worden geuit van zich afschudden. Denk je dat het te vroeg is om terug te gaan naar een serie films die pas 18 jaar geleden eindigde? Er staat iemand klaar om je eraan te herinneren dat "niets angstiger is dan een beetje nostalgie". "(Heeft Wachowski mijn werk gelezen?!) Kan het vaak te schattig of zelfbewust aanvoelen? Ja, maar voor de fans naar wie het knipoogt, is het resultaat vleiend.
Dat is ook maar het eerste derde deel. De rest gaat over de stoned-filosoof ideeën van de originele trilogie. Er wordt veel gesproken over keuze, en hoe vaak in het leven opties helemaal geen opties zijn. Het idee van fictie versus realiteit komt vaak ter sprake, evenals de feiten versus gevoelens debatten die het politieke discours in Amerika hebben doordrongen.
De waarheid (heh) moet gezegd worden, dit alles zou in elke andere film ronduit oubollig zijn; het zou zelfs in deze film oubollig kunnen zijn. Maar tegen de achtergrond van wat de Matrix-franchise is, en wat het is gaan betekenen, is het te verdragen. The Matrix Resurrections is gemaakt voor degenen die zich de afgelopen 22 jaar in de franchise hebben ondergedompeld. Nieuwe personages en nieuwe obstakels ontstaan, maar er is ook geen twijfel Resurrections is over het krijgen van de band weer bij elkaar voor nog een show - zelfs als Reeves en Moss besteden het grootste deel van hun tijd met een nieuwe cast van personages en Morpheus is nu New Morpheus (Yahya Abdul-Mateen II), een andere iteratie van het personage gespeeld door Laurence Fishburne in de originele films. De motieven - trapsgewijze groene code, simulatietheorie, witte konijnen - blijven hetzelfde, een recursieve lus die, hoewel niet nieuw, een bekende melodie speelt. Dat is het punt; ze zijn nog steeds relevant omdat de lessen van The Matrix niet afgeleerd zijn.
In andere omstandigheden zou deze herhaling een probleem zijn, een betovering om het onbekende, de nieuwkomers, af te schrikken. Maar in een tijd waarin "red-pilling" een politiek modewoord is en je tegen zowat iedereen kunt zeggen "we leven in de Matrix" en ze begrijpen de essentie, hoeveel niet-ingewijden blijven er dan nog over?
Lana en Lilly Wachowski's originele visie voelt nu zo echt aan, omdat ze er taal aan gaven. Nee, AI-overheersers hebben geen gigantische simulatie gebouwd. Maar we brengen wel veel tijd door als avatars, waardoor sociale mediabedrijven hun brood kunnen verdienen met onze creatieve en intellectuele output. De ruim 20 jaar na de release van de eerste Matrix hebben de werkelijkheid zo veranderd dat de uitdrukking "alternatieve feiten" iets betekent. Dit is waarschijnlijk waarom Resurrections zich concentreert op de impact die de vorige delen hadden op de wereld. Het verontschuldigt zich niet voor wat het heeft aangericht; het leeft gewoon in de tijdgeest die het heeft gecreëerd.
Halverwege The Matrix Resurrections probeert de nieuwe Morpheus Neo ervan te overtuigen dat de Matrix, datgene wat hij probeert te vergeten, slechts een virtuele realiteit is. Dit is ook altijd de hoofdtrip van de Matrix films geweest. Ze zijn de plek waar kijkers naartoe gaan om te ontsnappen, maar twee decennia later zijn hun concepten van het scherm naar de meatspace verhuisd. Met Resurrections hebben de jarenlange discussies over de franchise hun weg gevonden naar het volgende hoofdstuk. Is er iets nieuws? Hmm, dunno. Maar het is leuk om terug te gaan in het konijnenhol. Science fiction, in zijn meest perfecte vorm, werkt als een Möbius strip.
